افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها

براساس جزء چهار بند ۱۲ بودجه ۹۱، “افزایش سرمایه بنگاه های اقتصادی ناشی از تجدید ارزیابی دارایی های آنها، از شمول مالیات معاف است مشروط بر آنکه متعاقب آن به نسبت استهلاک دارایی مربوطه و یا در زمان فروش، منبای محاسبه مالیات اصلاح گردد و بنگاه یاد شده طی پنج سال اخیر تجدید ارزیابی شده باشد”.

این اتفاق اگر چه می تواند در نگاه نخست برای شرکت های کوچک و شاید زیانده بورسی خبری مسرت بخش باشد اما از دید مدیر نظارت بر ناشران سازمان بروس با ایرادهایی مواجه است.

در تجدید ارزیابی دارایی های یک واحد اقتصادی پیش از همه باید هدف از این فرآیند را جستجو کرد. اگر غرض از افزایش سرمایه یک بنگاه اقتصادی از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها، ارایه مناسب تر اقلام ترازنامه ای باشد، از آنجایی که ممکن است فقط یک طبقه از دارایی ها تجدید ارزیابی گردد، نتیجه لازم بدست نمی آید. چراکه عمده شرکت ها در این فرآیند به سراغ دارایی های استهلاک پذیر نرفته و تنها به دنبال تجدید ارزیابی دارایی هایی همچون زمین و ملک می روند.

زیر و بم تجدید ارزیابی دارایی ها

در تجدید ارزیابی این گونه دارایی ها، بخش عمده ای از قیمت ساختمان و موارد دیگر در نرخ زمین مورد نظر گنجانده می شود حال آنکه عرصه، اعیان و نیز نوع کاربری آن هر کدام با نرخ مشخصی رو به رو هستند. در مجموع بخاطر اینکه در فرآیند مذکور، ساختمان مورد تجدید ارزیابی قرار نگیرد افزایش قیمت آن در ارزیابی نرخ زمین لحاظ می گردد. در نتیجه همه اقلام ترازنامه با وجود گزارش دقیق، کامل و منصفانه کارشناس رسمی و حسابرس به روز نمی شود و تنها بخشی از آن ارزیابی شده است.

حساب و کتاب یک معادله

وقتی قیمت روز یا بازاری سهام شرکتی پایین تر از ارزش اسمی ۱۰۰ تومانی در بازار سهام معامله می شود، نشان دهنده این مطلب خواهد بود که ارزش دارایی ها منهای بدهی های این واحد اقتصادی، حتی کمتر از ارزش اسمی سهام آن می ارزد. حال چگونه است که یکباره در گزارش های کارشناسی، ارزش روز دارایی های شرکت پس از تجدید ارزیابی، با افزایش ۵۰۰ تا ۶۰۰ درصدی و حتی بالاتر رو به رو و تعداد سهام آن به شدت افزایش یافته ولی ارزش اسمی سهام شرکت در بورس با افت مواجه می شود؟ جالب آنکه تا اینجا تنها بخشی از دارایی ها تجدید ارزیابی گردیده است.

در فرآیند تجدید ارزیابی دارایی ها، ایرادهایی در نحوه عملکرد وجود دارد. در غیر این صورت باید این گونه تصور کرد که با توجه به این فرآیند؛ به نحوی ارزش روز سهام شرکت محاسبه و اعلام می شود. براین اساس یا باید قبول کنیم که ارزش روز برآوردی سهام شرکت با اشکال مواجه است یا فرآیند ارزیابی که صورت گرفته صحیح نیست.

انتظار سودآوری نداشته باشید!

افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها هیچ کمکی به سودآوری شرکت نمی کند. وقتی سرمایه شرکت به نحوی پس از تجدید ارزیابی دارایی ها، با رقم قابل توجهی افزایش می یابد به صرف اینکه تنها گفته شود بخشی از دارایی ها که به قیمت تمام شده تاریخی ثبت شده اکنون به قیمت روز ارزیابی شوند در مقابل، انتظار سودآوری برای آن شرکت بوجود می آید ولی این رویه افزایش سودی را به دنبال نخواهد داشت.

استثنا برای بانکی ها و یک مثال ساده

فرض کنیم شرکت “الف” زمین یا ملزوماتی به قیمت یک ریال را پس از ارزیابی مجدد به قیمت ۱۰۰ ریال در ترازنامه ثبت کند. در این زمینه چون منابعی به شرکت وارد نشده، سودآوری نیز تحت تأثیر قرار نمی گیرد و تنها به لحاظ کاغذی، سهام و تعداد سهامداران افزایش می باشد. اگر پیش از این به ازای هر سهم شرکت ۱۰ ریال سود تعلق می گرفته پس از تجدید ارزیابی به ازای هر ۱۰ سهم، یک ریال سود تخصیص یافته و به شدت سهام آنرا رقیق می کند.

در صنعت بانکداری اما به لحاظ ضریب کفایت سرمایه و دسترسی برای تغییر آن، احتمال تأثیر پذیری سودآوری آنها از محل تجدید ارزیابی دارایی ها البته پس از بررسی های جداگانه وجود دارد.

با تجدید ارزیابی به کاهش سودآوری می رسیم

ارزیابی دارایی استهلاک پذیر یک واحد اقتصادی به سودآوری آن در سال های آتی نمی افزاید. در این رابطه، به جهت افزایش هزینه استهلاک که ناشی از تجدید ارزیابی آن دارایی با افزایش رو به رو و در دفاتر ثبت شده است، در دوره های مالی پیش رو، منجر به کاهش سودآوری شرکت خواهد شد.

درخواست های تجدید ارزیابی 

در صورت اعلام درخواست هایی که صرفاً افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها باشد باید بررسی شود که پس از این فرآیند آیا قیمت تئوریک سهام آنها در تابلوی معاملات به کمتر از یکصد تومان کاهش می یابد یا خیر. از طرفی احتمال تأثیر منفی این فرآیند در روند سودآوری و شرط موافقت هیأت سه نفره کانون کارشناسان و یا هیأت های مورد تأیید قوه قضاییه در زمینه ارزیابی دارایی ها باید مد نظر قرار گرفته و صرفاً برای افزایش تعداد کاغذی سهام صورت نگرفته باشد.

نگاهی دوباره به تجدید ارزیابی دارایی ها

بنابراین اگر هر سهم شرکتی ۲۰۰ تومان در بورس ارزش دارد در صورت هزار درصد افزایش سرمایه و ۱۰ برابر شدن تعداد سهام، قیمت تئوریک هر سهم به ۲۰ تومان تنزل می یابد که این با منطق سازگار نیست و باید بررسی کرد که اشکال از ارزش بازاری سهم بوده یا گزارش کارشناسی تجدید ارزیابی.

هیچ مجوزی صادر نشده

تاکنون سازمان بورس به هیچ شرکت یا واحد اقتصادی (به جز گروه بانکداری) مجوز افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها را صادر نکرده است. سهامداران باید به این نکته توجه کنند که تجدید ارزیابی صرفاً تعداد سهام شرکت را افزایش داده ولی به سودآوری آن کمکی نمی کند البته به جز گروه بانکداری که شاید تأثیراتی از این موضوع برای آنها در بر داشته باشد. در گروه قندی که درخواستهایی در این خصوص داشته اند، گزارش کارشناسی ارزیابی از سوی هیأت منتخب وجود نداشته و یا در بررسی ها مشخص شده که قیت تئوریک سهام به کمتر از یکصد تومان کاهش می یابد. از طرفی تأثیر پذیری سودآوری از فرآیند تجدید ارزیابی ها نیز مد نظر قرار گرفته که در صورت عدم تأیید آنها با مخالفت می توانند مواجه شوند.

آموزش مقدماتی و حرفه ای بورس
یکشنبه ۸ مرداد۱۳۹۱